του Αντώνη Κάλφα

Η πόλη της Κατερίνης έχει, όπως είναι γνωστό στην έρευνα, σχετικά μικρή ιστορία. Σε χάρτες και γκραβούρες των χρόνων της Τουρκοκρατίας τη βρίσκουμε από τα τέλη του 15^ου -16^ου αιώνα αλλά οι γραπτές πηγές, απ’ όσο μας είναι γνωστό, αναφέρουν ρητά το όνομα Κατερίνη από το δεύτερο μισό του 17^ου αιώνα. Συχνότερα βεβαίως τη συναντάμε σε χάρτες των δύο τελευταίων αιώνων. Ο Απόστολος Βακαλόπουλος υπολογίζει τον αριθμό των σπιτιών της Κατερίνης κατά τις αρχές του 19^ου αιώνα  (χωριού τότε)  σε 140 σπίτια,  κυρίως ελληνικά, με βασική απασχόληση  των κατοίκων του την καλλιέργεια του σιταριού. «Η Κατερίνη στις αρχές του αιώνα», γράφει ο  Νίκος Βαρμάζης, «είναι μια μικρή κωμόπολη, με στοιχεία όμως που υπόσχονται γρήγορη εξέλιξη* σύμφωνα με την έκθεση του Δημητρίου Σάρρου ‘η Αικατερίνη από μικράς κώμης και δη ιδιοκτήτου, οία ήτο προ της ενώσεως της Θεσσαλίας, συνοικισθείσα εξ επηλύδων βλαχοφώνων Λειβαδιωτών και Ηπειρωτών και άλλων Μακεδόνων περιοίκων και ωσημέραι προαγομένη υλικώς και πνευματικώς, κατέστη πόλις εμπορική και χαρίεσσα’. Την ταχύτατη εξέλιξη και ανάπτυξη επιβεβαιώνει και η μαρτυρία του μητροπολίτη Παρθενίου Βαρδάκα, ο οποίος υποστηρίζει ότι η πόλη ‘εντός του δεκαπενταετούς [...] διαστήματος της αρχιερατείας ημών εδιπλασιάσθη σχεδόν εις οικοδομάς έχουσα τάσεις ζωηράς προς περαιτέρω αύξησιν’. Υπολογίζεται ότι ο πληθυσμός της στις αρχές του αιώνα ήταν 5000-8000, ενώ στην απελευθέρωση έφτανε τις 8000».     Τα ίδια περίπου υποστηρίζονται για τον πληθυσμό της πόλης της Κατερίνης κατά την εποχή της απελευθέρωσης, ενώ στα 1929, χρονιά κατά την οποία γίνεται Δήμος, δεν υπερβαίνει τους 10.000 κατοίκους. Η μεταπολεμική πληθυσμιακή αύξηση (31. 687 στα 1951, 31.843 στα 1961, 29.336 στα 1971, 38.404 στα 1981) μέχρι την πρόσφατη απογραφή (2021) που ανεβάζει τον αριθμό των κατοίκων στις 65 περίπου χιλιάδες αποτελεί απτό δείγμα των οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών στην περιοχή της Πιερίας αλλά και της Μακεδονίας γενικότερα.

Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στο σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας πολιτικής για τον πολιτισμό είναι και αναντικατάστατος και αναγκαίος. Η τοπική αυτοδιοίκηση, ο Δήμος, οφείλει— ιδίως σε εποχές οικονομικής κρίσης και πλήγματος των ασθενέστερων τάξεων όπως η σημερινή— να δημιουργεί και να υποστηρίζει τις απαραίτητες υποδομές ενός ευρύτατου δικτύου λειτουργίας και παραγωγής στοιχείων πολιτισμού, που περιλαμβάνει σχολεία πάσης φύσεως, βιβλιοθήκες, μουσεία, θεατρικούς-συναυλιακούς χώρους, αρχεία,  χώρους κινηματογράφου, αρχαιολογικούς χώρους κ.λπ. Οφείλει να διασφαλίσει ένα οργανωμένο πλαίσιο μέσα από το οποίο τόσο οι καθιερωμένες μορφές τέχνης, όσο και οι πειραματικές, αλλά και οι ερασιτεχνικές, θα μπορέσουν να αναπτυχθούν ελεύθερα. Όλα αυτά βεβαίως ισχύουν με την προϋπόθεση ότι αποτελούν πίστη και βαθιά πεποίθηση των διοικούντων.

Παράλληλα, οι Πολιτιστικοί Οργανισµοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης -υπενθυµίζουµε-  διατηρούν το πλεονέκτηµα της εγγύτητας και της αποτελεσµατικότητας λόγω της σχέσης τους µε την καθηµερινή ζωή της τοπικής κοινωνίας, αλλά υστερούν, ειδικά στην Κατερίνη,  τόσο σε στελέχωση εξειδικευµένου και πολυσυλλεκτικού προσωπικού όσο και σε εµπειρία στρατηγικού σχεδιασµού, που απαιτεί συνεργασίες, µακροσκοπική στόχευση και συνεχή αναπροσαρµογή.

Τι μπορούμε να κάνουμε, πέρα από ευχολόγια; Πιστεύω μας πρέπει να είναι πως ο πολιτισμός ευαισθητοποιεί και θωρακίζει τον άνθρωπο  απέναντι στην αδυσώπητη και βάρβαρη πολλές φορές καθημερινότητα καθώς  ψυχαγωγεί με την απόλυτη έννοια της αγωγής της ψυχής. Εμπνέει, δίνει δύναμη, κυρίως σε εκείνους οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα για λόγους κοινωνικούς, οικονομικούς ή πολιτιστικούς. Και για να το πετύχουμε αυτό χρειάζεται η πρόθεση, η πολιτική βούληση ώστε να παλέψουμε για τα ζητήματα αυτά. Και πάνω απ’  όλα χρειαζόμαστε υποδομές. Οι υποδομές αποτελούν βασικό στοιχείο για την υλοποίηση της πολιτιστικής πολιτικής μας. Γι’  αυτό απαιτείται βελτίωση των υπαρχόντων θεσμών και προσπάθεια για εύρεση και δημιουργία νέων.

Η προσπάθεια των φίλων για ένα Μουσείο Πόλης στην Κατερίνη, η ημερίδα που οργανώνεται το Σάββατο με πληθώρα έγκυρων πανελλαδικής εμβέλειας ιστορικών της τέχνης και μουσειολόγων μπορεί να αποτελέσει την αφορμή να δημιουργήσουμε μία στέγη για την πολύτιμη ιστορία της πόλης—κοινωνική, ιστορική, πολιτισμική— 111 χρόνια (!) μετά την απελευθέρωση από την οθωμανική κυριαρχία.